Bài viết của bác sĩ Nguyễn Cảnh Nam - Khoa Nội Thần Kinh phòng khám Victoria Healthcare

-----------------------------------------

Bị hoa mắt, chóng mặt khi đứng lên ngồi xuống thường khiến nhiều người nghĩ mình bị bệnh thiếu máu . Theo bác sĩ Nguyễn Cảnh Nam, chuyên khoa Nội Thần kinh cho biết, điều nghi ngờ này hoàn toàn chính xác, tuy nhiên chưa đủ. Hoa mắt, chóng mặt còn là triệu chứng của nhiều bệnh lý nguy hiểm như: bệnh tim mạch, bệnh thần kinh, các rối loạn về tâm lý,....

Hai triệu chứng - Hơn 10 bệnh lý 

Về phương diện y khoa, hoa mắt và chóng mặt là hai triệu chứng hoàn toàn riêng biệt. Hoa mắt là cảm giác xây xẩm, tối sầm mặt lại, xuất hiện khi ta thay đổi tư thế, ví dụ như chuyển tư thế nằm sang ngồi, hoặc ngồi chuyển sang đứng dậy. Triệu chứng này kéo dài từ vài giây cho đến vài phút. 

Chóng mặt được mô tả là khi ta cảm thấy vật đó xoay tròn xung quanh mình theo nhiều hướng hoặc ngược lại. Triệu chứng này xuất hiện khi thay đổi tư thế hoặc xoay đầu. Nó kéo dài trong vài giây hoặc có thể kéo dài trong nhiều giờ liên tục làm cho người bệnh phải nằm yên một chỗ. Trong những trường hợp nặng, người bệnh sẽ có thêm biểu hiện buồn nôn và ói mửa. 

Mỗi triệu chứng sẽ biểu hiện cho những bệnh lý khác nhau. Hoa mắt xuất hiện do có sự suy giảm lưu lượng máu lên não bộ một cách tạm thời - đột ngột hoặc kéo dài. Triệu chứng này là dấu hiệu nhận biết của các bệnh lý như thiếu máu, các bệnh lý của tim (suy tim, hẹp hở van động mạch chủ, hẹp động mạch chủ, rối loạn nhịp tim,...), các bệnh lý mạch máu (chứng xơ vữa mạch máu hoặc viêm mạch gây hẹp mạch ở động mạch cảnh trong, hệ mạch máu cột sống thân nền....), bệnh tăng huyết áp, hoặc tình trạng tuột huyết áp. Ngoài ra khi bị cảm cúm, suy nhược thần kinh, stress,... dẫn đến tình trạng suy giảm lưu lượng máu lên não (khi thay đổi tư thế) cũng gây ra triệu chứng hoa mắt. 

Chóng mặt là biểu hiện bất thường của hệ tiền đình. Đây là hệ thống cảm nhận sự thăng bằng của cơ thể, cũng như nhận biết vị trí đầu trong không gian. Khi có sự rối loạn hoạt động của hệ tiền đình, não bộ sẽ không nhận biết được tư thế của đầu, dẫn đến tình trạng chóng mặt. Bất thường này gặp trong các bệnh lý như: rối loạn hoạt động tiền đình (chóng mặt tư thế kịch phát lành tính, viêm tiền đình ốc tai, bệnh Meniere....) suy giảm tưới máu lên cơ quan tiền đình (viêm hoặc xơ vữa hệ tuần hoàn sau của não), bệnh đột quỵ, tác dụng phụ của một số loại thuốc....

Hoa mắt chóng mặt đều có thể gặp ở mọi lứa tuổi. Ví dụ như bệnh thiếu máu có thể gặp ở thanh thiếu niên cũng như ở người lớn tuổi, bệnh hẹp động mạch cột sống thân nền gặp ở người trung niên và già...

Nếu các triệu chứng hoa mắt chóng mặt chỉ xuất hiện thoáng qua rồi hết, thỉnh thoảng có lặp lại nhưng xuất hiện ngắn thì thường là lành tính. Bạn chỉ cần tăng cường nghỉ ngơi và có chế độ dinh dưỡng đầy đủ. Tuy nhiên khi các triệu chứng trên xuất hiện kéo dài, từ 30 phút trở lên, thì thường gắn liền với các bệnh lý quan trọng, ví dụ như thiếu máu mạn, tình trạng xơ vữa nặng của mạch máu...

Xử lí nhanh khi hoa mắt chóng mặt

Khi có cơn hoa mắt hay chóng mặt, bạn nên dừng tất cả công việc, ngồi hoặc nằm nghỉ ngay lập tức. Nên giữ cho môi trường xung quanh được thoáng mát và yên tĩnh. Nếu các triệu chứng trên kéo dài, không cải thiện, nên nhanh chóng đi bác sĩ thăm khám để được tư vấn, điều trị sớm. 

Hoa mắt chóng mặt đã là những triệu chứng rất khó chịu, đôi khi làm cho người bệnh sợ hãi. Đặc biệt cần phải lưu ý hơn khi hoa mắt, chóng mặt xuất hiện ở bệnh nhân có sẵn bệnh lý trước đó như thiếu máu, tăng huyết áp, đột quỵ... hoặc có các triệu chứng đi kèm như đau đầu, nuốt sặc, tê yếu tay chân. 

Cách phòng ngừa và điều trị triệu chứng này tùy thuộc vào từng bệnh lý cụ thể. Tuy nhiên việc duy trì lối sống khỏe mạnh sẽ góp phần đầy lùi sự xuất hiện các triệu chứng. Tập thể dục hằng ngày, tránh căng thẳng, nghỉ ngơi hợp lý và đầy đủ giúp ta tránh xa các rối loạn trên. 

Ăn uống đa dạng, khẩu phần nhiều rau và trái cây tươi, uống đầy đủ nước là phương cách dinh dưỡng tốt giúp góp phần đẩy lùi bệnh tật. Chế độ ăn uống, sinh hoạt và làm việc cần được xây dựng và điều chỉnh dựa theo từng bệnh nhân và các bệnh lý nền tảng gây chóng mặt. Ví dụ, bệnh nhân hoa mắt, chóng mặt do tăng huyết áp cần giảm ăn mặn, giảm dầu mỡ. Bệnh nhân thiếu máu, thiếu sắt cần ăn nhiều thức ăn có màu sắc đậm (thịt bò, rau muống, củ dền,...)