1. Khái niệm

Hẹp da quy đầu là tình trạng không tuột da quy đầu lên được một phần hay hoàn toàn.

2. Sự phát triển tự nhiên của da quy đầu

Trong giai đoạn sơ sinh da quy đầu của bé trai sẽ túm lại và không thể tuột lên đươc (hẹp da quy đầu sinh lý). Trong 3-4 năm đầu đời, da quy đầu sẽ tự tách ra khỏi quy đầu nhờ một số quá trình, bao gồm: sự tăng kích thước tự nhiên của dương vật, sự tích tụ các tế bào biểu mô (smegma) và sự cương cứng dương vật không liên tục (khi bé mắc tiểu hoặc khi ngủ).

Một số nghiên cứu thực hiện bởi bác sĩ nhi khoa cho biết tỷ lệ hẹp bao quy đầu giảm dần từ 96% ở trẻ sơ sinh xuống còn 6% ở các bé trai tuổi từ 5-13 và bao quy đầu có thể tuột lên được hoàn toàn ở hầu hết các chàng trai tuổi 17. Một nghiên cứu khác chỉ ra rằng năm 16 tuổi tỷ lệ hẹp da quy đầu chỉ chiếm tỷ lệ nhỏ là 1%. Hẹp da quy đầu sinh lý sẽ tự ổn và không cần can thiệp bất cứ biện pháp nào như: nong hoặc cắt bao da quy đầu.

3. Bựa sinh dục – Smegma là gì?

Smegma là một chất màu trắng giống như kem, bao gồm các tế bào biểu mô bị bong tróc có thể thấy được ngay ở mặt trong da quy đầu. Smegma ở nam giới có chứa steroid, sterol và axit béo có chức năng bảo vệ quy đầu chống lại tình trạng nhiễm khuẩn. Ở trẻ trai từ 5-13 tuổi, smegma có thể tiết ra nhiều hơn lúc còn bé.

4. Bán hẹp da quy đầu – Paraphimosis là gì?

Bán hẹp da quy đầu là tình trạng da quy đầu sau khi tuột lên và bị kẹt lại phía sau vành quy đầu, nếu tình trạng này không được giải quyết sớm có thể dẫn đến hoại tử da quy đầu hoặc quy đầu. Để điều trị bán hẹp da quy đầu, các bác sĩ có thể: dùng tay tuột da quy đầu ngược lại, xẻ dọc da quy đầu mặt lưng hoặc cắt da quy đầu.

5. Chức năng của da quy đầu

Một số chức năng cơ bản của da quy đầu mà ít người biết đến:

1. Bảo vệ miệng niệu đạo (lỗ tiểu) của bé trai, tránh bị viêm loét do tiếp xúc với các loại tả, quần, vật lạ.
2. Tăng cường hưng phấn khi sinh hoạt tình dục do có chứa các thụ cảm thần kinh cảm giác bên trong
3. Tiết ra dịch nhờn tránh bị tổn thương khi quan hệ tình dục
4. Là một phần của hệ miễn dịch ở niêm mạc da, bởi vì nó chứa các tế bào Langerhans
5. Là một nguồn nguyên bào sợi sống của con người để nghiên cứu nuôi cấy tế bào
6. Cung cấp mô cho phẫu thuật tái tạo cơ quan sinh dục

6. Hẹp da quy đầu sinh lý là gì?

Hẹp da quy đầu sinh lý (da quy đầu không tuột lên được) thường thấy ở trẻ nhỏ và không có chỉ định cắt da quy đầu. Ở trẻ nhỏ, khi chúng ta tuột da quy đầu ngược về phía gốc dương vật thì miệng da qui đầu thường thấy hình dạng nhỏ bằng đầu đinh ghim, điều này thường khiến chúng ta và nhiều nhân viên y tế lầm tưởng là hẹp da quy đầu bệnh lý. Tuy nhiên, nếu chúng ta kéo da quy đầu trẻ nhỏ về hướng ngược lại (phía xa của dương vật) thì chúng ta sẽ thấy da quy đầu của bé sẽ mở rộng hoàn toàn và không ảnh hưởng gì đến vấn đề tiểu tiện của bé. Mọi người thường gọi lầm là “miệng da quy đầu lỗ kim”, nhưng trường hợp này thật sự không cần phải cắt da quy đầu.

7. Hẹp da quy đầu bệnh lý là gì?

Hẹp da quy đầu bệnh lý thực sự được đặc trưng bởi da quy đầu có màu trắng, sẹo xơ và có thể thấy hoặc không thấy miệng quy đầu, sẽ không có hiện tượng loe ra của da quy đầu khi chúng ta tuột da quy đầu lên.

Hẹp da quy đầu thật sự rất hiếm ở trẻ dưới 5 tuổi, và chỉ chiếm tỷ lệ 0,6-4% ở trẻ trai tuổi 17, và chỉ có 0,9% ở đàn ông từ 19-31 tuổi. Hẹp da quy đầu bệnh lý thường đặc trưng bởi sự hiện diện mô học của viêm quy đầu xơ tắc -  balanitis xerotica obliterans (BXO). Nhiều nghiên cứu cho rằng hẹp da quy đầu thứ phát có thể là hậu quả của việc tuột da quy đầu (nong da quy đầu) thường xuyên, điều này làm cho mô da quy đầu bị tổn thương và biến thành sẹo xơ.

Một nguyên nhân khác dẫn đến hẹp da quy đầu bệnh lý chính là tình trạng viêm da quy đầu mạn tính kéo dài dẫn đến sẹo xơ da quy đầu. Hẹp da quy đầu bệnh lý kháng trị với kem thoa kháng viêm có corticosteroid và thường có chỉ định điều trị là cắt da quy đầu.

8. Hiện tượng “bong bóng” da quy đầu là gì?

Khi da quy đầu của bé trai chưa tuột ra được thường xuất hiện hiện tượng đầu da quy đầu phồng lên như “bong bóng” khi đi tiểu. Hiện tượng này sẽ tự hết khi trẻ lớn hơn và nó không gây nên bất cứ sự bế tắc nguy hiểm nào đến đường tiết niệu. Vì vậy, chúng ta không cần nong hay cắt da quy đầu trong những trường hợp như thế này.

9. Những phương pháp điều trị thay thế cắt da quy đầu

a. Kem kháng viêm tại chỗ có Steroids

Các loại kem kháng viêm tại chỗ có Steroids như: betamethasone, triamcinolone, clobetasol hay mometasone dùng 2 lần/ngày trong vòng 1 tháng có thể điều trị thành công hẹp da quy đầu với tỷ lệ từ 67-95% và không có tác dụng phụ kèm theo. Tỷ lệ hẹp da quy đầu tái phát trong những trường hợp này ≤ 15 %.

b. Tuột hay nong da quy đầu

Nong da quy đầu chính là việc cố gắng tuột da quy đầu để bộc lộ quy đầu bằng sức mạnh, việc này thường dẫn đến đau và chảy máu da quy đầu, có nguy cơ gây chấn thương, trầy xước và kết quả là dẫn đến sẹo xơ và hẹp da quy đầu. Ngoài ra, việc nong da quy đầu còn gây chấn thương tâm lý cho trẻ nhỏ. Nong mạnh da quy đầu còn có thể dẫn đến bán hẹp da quy đầu vì vậy cần nên tránh thực hiện hành động này.

c. Xẻ dọc da quy đầu mặt lưng

Xẻ dọc da quy đầu mặt lưng rất hiếm khi được chỉ định vì nhìn không thẩm mỹ. Tuy nhiên, phương pháp này hữu ích cho những người đàn ông lớn tuổi, có nhiều bệnh kèm theo nhưng lại bị viêm da quy đầu nặng hay bán hẹp da quy đầu tái phát thường xuyên.

Việc cắt da quy đầu ở nam giới đã được tiến hành từ rất lâu và với nhiều lý do khác nhau. Tuy nhiên, việc cắt da quy đầu chỉ nên thực hiện khi có chỉ định rõ ràng, có như thế thì cắt da quy đầu mới mang lại nhiều lợi ích cho nam giới.

(Nguồn: Andrology for the Clinician)

Bác sĩ NGUYỄN TRÍ QUANG

Tiết niệu & Nam khoa phòng khám quốc tế Victoria Healthcare